Wapień
Co to za skała?
Wapień należy do skał osadowych, do podgrupy określanej mianem skał chemicznych i organogenicznych. Zbudowany jest głównie z drobnych, zazwyczaj niedostrzegalnych gołym okiem, kryształów i ziaren minerałów kalcytu oraz dolomitu. W porównaniu ze skałami magmowymi i przeobrażonymi jest miękki, a zabarwienie z reguły mieści się w skali odcieni szarości. Nierzadko dostrzegalne są skamieniałości – szczątki organizmów sprzed milionów lat, zachowane w skale.
Wapienie okolic Kwidzyna są zazwyczaj szare, lekko kremowe lub białe. Niekiedy widoczne są w nich skamieniałości - ślady życia sprzed milionów lat.
Jak powstaje?
Wapień tworzy się zazwyczaj na skutek wytrącania węglanu wapnia z wody morskiej (jest więc to skała osadowa chemiczna). Proces ten często przebiega przy współudziale organizmów żywych (dlatego wapienie są również nazywane skałami organogenicznymi).
Gdzie powstaje?
Wapienie powstają niemal wyłącznie w płytkich, ciepłych morzach. Szczątki zwierząt i roślin zasiedlających te zbiorniki morskie często zachowują się w skale w postaci skamieniałości.
Wapienie stanowią więc pamiątki po dawnych, nieistniejących już gorących i płytkich morzach. Jedno z nich znajdowało się na terenie południowej Szwecji i dzisiejszego Bałtyku w okresie sylurskim, około 420 milionów lat temu. Wiele z szarych wapieni zawierających skamieniałe muszle należące do ramienionogów – zwierząt posiadających skorupki podobne do muszli małży – pochodzi właśnie z wód tamtego zbiornika. Okazy tych skał są często spotykane w okolicach Kwidzyna.
Morze wróciło na ten sam obszar w okresie kredowym, około 100 milionów lat temu. Z tamtych czasów pochodzą jasne, niemal białe, lekkie wapienie zawierające tak zwane strzałki piorunowe, czyli skamieniałe muszle wymarłych belemnitów. Także te okazy, pochodzące z czasów dinozaurów, występują pospolicie w okolicy Kwidzyna.
Tak powstają wapienie - w płytkich, gorących morzach, zasiedlonych przez liczne zwierzęta, w tym również budujące rafy (fragment takiej struktury jest widoczny u dołu, w przekroju). Koralowce z raf sprzed 420 milionów lat spotykane są również w okolicach Kwidzyna. Europa znajdowała się wówczas w pobliżu Zwrotnika Koziorożca, a więc na południowej półkuli, w szerokościach geograficznych dzisiejszej Australii. W takich warunkach na terenie naszego kontynentu rozwijały się budowle rafowe, których fragmenty zachowane w wapieniach trafiły na teren Polski ze Skandynawii, razem z lądolodem epoki plejstoceńskiej.
Jak rozpoznać?
Wapień zazwyczaj nie zawiera widocznych gołym okiem kryształów, różniąc się w ten sposób od granitów i gnejsów. Rzadko spotykane są przezroczyste lub białe, drobne kryształki kalcytu. Minerał ten, będący głównym budulcem wapieni, jest miękki. Wapień można więc łatwo zarysować stalowym ostrzem, co odróżnia go od większości skał magmowych i przeobrażonych, a także od pospolitych czerwonych piaskowców.
W porównaniu z bazaltem, który również z reguły nie zawiera widocznych gołym okiem kryształów, wapień jest lżejszy i jaśniejszy. Od wszystkich skał magmowych i przeobrażonych różni go obecność skamieniałości. Pojawiają się one tylko w skałach osadowych. Poza wapieniami można je zatem napotkać w piaskowcach, jednak czerwone, twarde piaskowce prezentowane w ogrodzie są zazwyczaj pozbawione śladów dawnego życia.
Przykład wapienia wypełnionego licznymi skamieniałościami - skorupkami wieloszczetów. Okazy takie można znaleźć w okolicach Kwidzyna.
Gdzie powstaje obecnie?
Współcześnie wapienie powstają między innymi na wybrzeżach Zatoki Meksykańskiej. To stamtąd pochodzą też niektóre rośliny prezentowane w ogrodzie.