Piaskowiec
Co to za skała?
Skała osadowa okruchowa składająca się z obtoczonych, kulistych lub elipsoidalnych ziaren odpornych minerałów (przede wszystkim kwarcu) i/lub skał. Poszczególne ziarna mają średnice wynoszące około 0,1-2 milimetry i są zlepione spoiwem tworzącym litą skałę.
Piaskowiec znajdujący się w lapidarium wykazuje charakterystyczne czerwone zabarwienie. Jest ono związane z obecnością tlenków żelaza.
Czerwone piaskowce często spotykane w okolicach Kwidzyna. Te skały często liczą sobie ponad miliard lat!
Jak powstaje?
Piaskowce powstają z nagromadzenia ziaren pochodzących z niszczenia starszych skał. Jest to zatem skała osadowa okruchowa. Czerwone zabarwienie związane z obecnością żelaza wskazuje na warunki, w jakich odkładane były ziarna budujące piaskowce – gorący i przynajmniej częściowo suchy klimat.
Gdzie powstaje?
Zabarwione na czerwono piaskowce powstają w strefie klimatu gorącego i/lub suchego, na obszarach pustyń i półpustyń, podczas odkładania produktu niszczenia starszych skał – piasku, najczęściej w dolinach górskich lub obniżeniach na ich przedpolu. Wskazuje na to czerwone zabarwienie pochodzące od tlenków żelaza. Tworzą one powłoki na ziarnach minerałów oraz gromadzą się w spoiwie skały. Zabarwienie to może pojawić się również wtedy, gdy ziarna piasku były odkładane w wilgotnym klimacie, ale stały się litą skałą (czyli podlegały lityfikacji) w warunkach zbliżonych do dzisiejszych zwrotnikowych pustyń. Czerwone piaskowce są więc dobrym wskaźnikiem klimatu panującego w czasie ich powstawania.
Czerwone piaskowce powstały przed milionami lat w górskich rzekach i na stożkach napływowych, a niektóre również w pobliżu brzegów płytkich, chłodnych mórz.
Jak rozpoznać?
Czerwone piaskowce okolic Kwidzyna składają się niemal wyłącznie z ziarenek kwarcu – bardzo twardego minerału, głównego składnika piasków nad współczesnych Bałtykiem. Chemicznie kwarc jest dwutlenkiem krzemu, czyli tak zwaną krzemionką. Z krzemionki może składać się również spoiwo skały – wówczas jest ona bardzo twarda, niemożliwa do zarysowania stalowym ostrzem.
Od skał magmowych oraz przeobrażonych skały te odróżnia obecność obtoczonych ziaren kwarcu i brak wyraźnie wykształconych kryształów. Nie pojawiają się też skalenie oraz miki, charakterystyczne dla granitoidów oraz gnejsów.
Gdzie powstaje obecnie?
Obecnie czerwone piaskowce powstają między innymi w górach północno-zachodnich Chin oraz na pustyniach stanu Kalifornia (USA).