Bazalt
Co to za skała?
Skała magmowa wulkaniczna składająca się głównie z tła skalnego, w którym zazwyczaj nie widać żadnych dostrzegalnych gołym okiem kryształów. Tło skalne ma najczęściej czarną barwę, ale na powierzchni wystawionej na działanie czynników atmosferycznych może ono przybierać brunatne lub szare zabarwienie.
Na powierzchni często szary lub brunatny, na świeżo rozłupanej powierzchni - czarny. W bazalcie rzadko dostrzegalne są gołym okiem jakiekolwiek kryształy, a duża twardość różni go od wapieni.
Jak powstaje?
Tworzy się na skutek szybkiego zastygania gorącego stopu skalnego, czyli magmy. Proces ten zachodzi na tyle szybko, że nie ma możliwości powstania kryształów o dużych rozmiarach, dostrzegalnych gołym okiem. Warunki takie panują blisko powierzchni Ziemi – magmę, która przemieści się tam ze znajdującego się głębiej zbiornika (ogniska) magmowego określamy mianem lawy.
Gdzie powstaje?
Bazalty tworzą się tam, gdzie działają wulkany. Te z kolei powstają na granicach kier litosfery, które stanowią fragmenty skorupy ziemskiej oraz górnej części płaszcza ziemskiego, przemieszczające się względem siebie.
Mapa kier litosfery. Wulkany (oznaczone czerwonymi trójkątami) skupiają się przede wszystkim w pobliżu granic kier (płyt). Szczegółnie liczne są na tych krawędziach, gdzie zachodzi ruch zbieżny (brązowe linie), ale pojawiają się także tam, gdzie płyty oddalają się od siebie i powstaje nowa skorupa.
Ponadto, co można zaobserwować na mapie, wulkany pojawiają się także w obrębie kier litosfery, nieraz daleko od ich granic. Są to tak zwane plamy gorąca – miejsca podgrzane przez unoszące się głęboko pod nimi, w ziemskim płaszczu, pióropusze gorącej materii. W takich miejscach (najbardziej znany przykład stanowią Hawaje) również mogą tworzyć się wulkany. To właśnie dla plam gorąca typowe są bazalty.
Jak rozpoznać?
W odróżnieniu od innych skał magmowych oraz przeobrażonych spotykanych w okolicach Kwidzyna bazalty niemal całkowicie pozbawione są widocznych gołym okiem kryształów. Od skał osadowych okruchowych różni je brak przynajmniej częściowo obtoczonych ziaren, tworzących większość objętości skały.
Gdzie powstaje obecnie?
Współcześnie bazalty powstają na Hawajach, w zachodniej części Ameryki Północnej, na Islandii oraz Kamczatce, w Chile, Meksyku, Turcji oraz we Włoszech.